Kata Kerja ialah golongan kata yang digunakan untuk menunjukkan sesuatu perbuatan yang dilakukan oleh manusia, haiwan, atau benda, atau untuk menunjukkan sesuatu keadaan.
Secara umumnya, Kata Kerja Aktif terbahagi kepada dua kumpulan utama:
- Kata Kerja Transitif (KKT)
- Kata Kerja Tak Transitif (KKTT)
Memahami perbezaan antara kedua-duanya adalah kunci untuk membina ayat yang gramatis.
1. Kata Kerja Transitif (KKT)
Kata Kerja Transitif ialah kata kerja yang mesti diikuti oleh objek untuk melengkapkan maksud ayat. Objek ini biasanya terdiri daripada Kata Nama atau Frasa Nama yang berfungsi sebagai “penyambut” kepada perbuatan tersebut.
Ciri-ciri Utama:
- Memerlukan objek selepasnya.
- Kebanyakannya mempunyai imbuhan awalan meN- (contoh: me-, men-, mem-, meng-, menge-).
- Ayat yang mengandungi KKT boleh dipasifkan (diubah kepada ayat pasif).
Formula Asas:
Subjek + Kata Kerja Transitif + Objek
Contoh Perkataan:
membaca, memandu, menendang, melukis, membaiki, mengambil, mengelap
Contoh dalam Ayat:
- Azman menendangbola itu.
- Kata Kerja Transitif: menendang
- Objek: bola itu
- Ayat ini tidak lengkap jika tiada objek: “Azman menendang.” (Menendang apa?)
- Ibu memasaknasi ayam.
- Kata Kerja Transitif: memasak
- Objek: nasi ayam
- Mekanik itu sedang membaikikereta saya.
- Kata Kerja Transitif: membaiki
- Objek: kereta saya
Ujian Ayat Pasif:
Jika ayat itu boleh dipasifkan, maka kata kerjanya adalah transitif.
- Ayat Aktif: Azman menendang bola itu.
- Ayat Pasif: Bola itu ditendang oleh Azman. (✓ Boleh dipasifkan)
2. Kata Kerja Tak Transitif (KKTT)
Kata Kerja Tak Transitif ialah kata kerja yang tidak memerlukan sebarang objek selepasnya. Ayat sudah pun lengkap maknanya walaupun hanya terdiri daripada subjek dan kata kerja.
Ciri-ciri Utama:
- Tidak memerlukan objek.
- Ayat yang mengandungi KKTT tidak boleh dipasifkan.
Kata Kerja Tak Transitif terbahagi kepada dua jenis:
a) KKTT Tanpa Pelengkap
Kata kerja ini boleh berdiri sendiri dan ayat sudah lengkap maknanya.
Contoh Perkataan:
tidur, senyum, menangis, terbang, berjalan, duduk, jatuh, pulang
Contoh dalam Ayat:
- Bayi itu tidur. (Ayat sudah lengkap)
- Mereka berjalan di taman. (Frasa “di taman” ialah keterangan tempat, bukan objek)
- Adik menangis kerana terjatuh.
b) KKTT Berpelengkap
Kata kerja ini memerlukan pelengkap (bukan objek) selepasnya untuk menyempurnakan maksud ayat. Pelengkap boleh terdiri daripada Kata Nama, Frasa Adjektif, atau Frasa Sendi Nama.
PENTING: Pelengkap tidak sama dengan objek kerana ia tidak boleh dijadikan subjek dalam ayat pasif.
Contoh Perkataan:
menjadi, tinggal di, ada, berbuat, berdasarkan, bertambah
Contoh dalam Ayat:
- Cita-citanya menjadiseorang peguam.
- KKTT: menjadi
- Pelengkap: seorang peguam (Frasa Nama)
- Ujian pasif: “Seorang peguam dijadikan olehnya” (Salah & tidak gramatis)
- Keluarga saya tinggal diDonggongon.
- KKTT: tinggal di
- Pelengkap: Donggongon (Frasa Sendi Nama)
- Keadaannya bertambahbaik.
- KKTT: bertambah
- Pelengkap: baik (Frasa Adjektif)
Jadual Perbezaan Utama
| Ciri-ciri | Kata Kerja Transitif (KKT) | Kata Kerja Tak Transitif (KKTT) |
| Keperluan Objek | Wajib ada objek. | Tidak ada objek. |
| Struktur Ayat | Subjek + KKT + Objek | Subjek + KKTT (+ Pelengkap / Keterangan) |
| Boleh Dipasifkan? | Ya | Tidak |
| Contoh Ayat | Kucing itu mengejar tikus. | Kucing itu tidur. |
| Ayat Pasif | Tikus dikejar oleh kucing itu. | Tidak boleh dipasifkan. |
Nota lain:
Kesimpulan
Cara termudah untuk membezakan kedua-dua kata kerja ini adalah dengan menanyakan soalan “apa?” atau “siapa?” selepas kata kerja. Jika soalan itu boleh dijawab oleh perkataan selepasnya (objek), maka ia adalah Kata Kerja Transitif. Jika tidak, ia adalah Kata Kerja Tak Transitif.